Nazomer ook wel oudewijvenzomer of sint-michielszomer in Nederland en België genoemd in het Spaans veranillo de San Miguel. Genoemd naar de patroon San Miguel (29 september) of wat later in de herfst ook wel veranillo de San Martín genoemd, de patroon San Martín (11 november) Maar het gaat om tijd tussen eind september tot half november waarin het weer prachtig zomerachtig kan zijn.
Hoe komen we aan de term oudewijvenzomer?
„De term oudewijvenzomer heeft betrekking op oude breiende vrouwen en veldspinnen. De spinnen maken bij rustig nazomerweer lange draden. Tijdens de heldere en langer wordende herfstnachten wordt dauw afgezet op de spinnenwebben. Als de zon opkomt glinsteren en schitteren de druppels aan de draden.”
„Tot aan het eind van de 18de eeuw was wijf het gewone woord voor vrouw. Men dacht in die tijd dat de mooie slierten de haren waren van de godinnen van het noodlot of de vrouwelijke watergeesten. Deze haren zouden zij ’s nachts zijn verloren. Omdat dit alleen gebeurt tijdens rustige zonnige dagen in het najaar, werd dit de oudewijvenzomer genoemd.”
Ondanks dat de herfst recent is begonnen in Spanje worden er begin oktober aan de Middellandse Zeekust nog lekkere temperaturen gemeten die op sommige plaatsen tegen de 30 graden aan liggen. Daarbij moet wel gezegd worden dat het ‘s-avonds en ‘s-nachts stukken koeler is geworden de afgelopen dagen maar nog steeds aangenaam rond de 13 tot 16 graden.
De opleving van de zomer is zo opmerkelijk dat de nazomerperiodes in verschillende landen eigen namen hebben gekregen.
In het Nederlands spreken we van oude wijven zomer naar het voorbeeld van het Duitse Altweibersommer. Oorspronkelijk komt het begrip uit de Noordse of Germaanse mythologie, waarin nood lotsgodinnen wevend of spinnend werden voorgesteld. Het spinnen van deze lotsgodinnen beeldde het spinnen van de menselijke levensdraden uit. De term oude wijven kan ook terug worden gevoerd op een vrouwelijke watergeest met lange witte haren. Later kreeg het betrekking op oude breiende vrouwen en veldspinnen die bij rustig nazomerweer lange draden spinnen.
Verder wordt een zomerse periode rond 29 september ook sint-michielszomer genoemd. Minder gebruikelijk zijn kranenzomer (begin oktober), sint-gummaruszomer (rond 11 oktober) en sint-maartenszomer (rond 11 november).
De Zweden noemen mooi nazomerweer Brittsommar, naar de heilige Brigitta (8 oktober). In Tsjechië spreekt men van de Babí léto, wat ook oudewijvenzomer betekent (patroon St. Wenceslaus, gevierd op 28 september). Engeland noemt het St. Luke's little summer, sint-lucaszomer[1] (18 oktober), Frankrijk l'été de St. Dénis (vanaf 9 oktober) en Italië noemt warmte rond midden oktober de zomer van Theresia. Duitsland kent naast de Altweibersommer (eind september) ook Allerheiligensommer (begin november) en in het noorden van Noord-Amerika staat de nazomer bekend als Indian summer of été indien. Rusland heeft de babje ljeto, wat "(oude) vrouwenzomer" betekent. Een verklaring voor deze naamgeving is dat de Russische zomer maar kort zou zijn, net als het geluk dat een Russische vrouw in haar leven heeft.
Verklaring
Meteorologisch is het zomerse najaarsweer goed verklaarbaar. In deze tijd van het jaar vormt zich vaak een hogedrukgebied boven Midden-Europa. Boven West-Europa waait de wind daardoor uit zuidelijke richtingen, waarmee warme lucht uit het gebied van de Middellandse Zee wordt aangevoerd. Bovendien ontstaan boven de Atlantische Oceaan actieve depressies waarin de luchtdruk heel laag kan worden omdat de tegenstellingen in temperatuur tussen het noordpoolgebied en de tropen in het najaar groter worden. Boven de oceaan is de luchtdruk dan lager dan boven Midden-Europa waardoor de zuidelijke wind boven West-Europa toeneemt en de aanvoer van warme lucht nog sterker wordt.
Onder zulke omstandigheden kan de temperatuur in Nederland in september en oktober nog oplopen tot waarden tussen 20 en 25 graden. In november, als de zon al niet meer zoveel kracht heeft, wordt het dan 15 tot 20 graden. In extreme gevallen zijn in de afgelopen honderd jaar in het zuiden van Nederland in oktober zelfs nog tropische temperaturen gemeten van 30 graden. Zomers warm in oktober was het voor het laatst in Oktober 2011. Op 1 en 2 oktober liep de temperatuur toen nog op naar 25 tot 27 graden. Het dagrecord voor november werd behaald op 1 november 2014 toen in Ell (Limburg) 22,0 graden werd gemeten, voor deze maand de hoogste temperatuur van de 21e eeuw. Het maandrecord voor september (sinds het begin van de regelmatige temperatuurmetingen in 1706) werd behaald in 2006, met een gemiddelde temperatuur in De Bilt van 17,9 graden tegen toen normaal 14,2 graden. zeer warme herfstdagen werden in 1937 gemeten op 27 oktober in Maastricht: 26.2 graden en in Venlo op 4 oktober 1983.
